این روزها استفاده از شیرین کننده های مصنوعی در صنایع غذایی و دارویی بسیار مورد توجه است. این ترکیبات به دلیل کالری کمتر و شیرینی بیشتر نسبت به قند و شکر برای افرادی که تمایل به کاهش وزن دارند نیز مناسب است. یکی از این شیرین کننده های مصنوعی آسپارتام (aspartame) نام دارد، که برای مصرف انسان ها بی خطر است و بیشتر از 30 سال است که در محصولات مختلف در سراسر دنیا مصرف می شود. در ادامه با این ماده بیشتر آشنا می شویم.

آسپارتام چیست؟

یک شیرین کننده مصنوعی قوی غیر ساکاریدی با کالری پایین که به صورت پودری سفید رنگ و بی بو است و 200 برابر از ساکارز (معروف به شکر سفره) شیرین تر است، آسپارتام نام دارد. این ترکیب در سال 1965 به طور خیلی اتفاقی در زمان ارزیابی یک داروی ضد زخم کشف شد. این ماده برای اولین بار در سال 1974 به عنوان جایگزین قند در غذاها و نوشیدنی ها مورد استفاده قرار گرفت.

معمولا طعم شیرین کننده های مصنوعی و زمان ماندگاری آنها در مقایسه با شکر متفاوت است اما در بین تمامی آنها مانند سدیم ساخارین و غیره، طعم این ترکیب به شکر نزدیک تر است. از طرفی دوام آن نسبت به ساکارز بیشتر است، معمولا این ترکیب را با سایر شیرین کننده های مصنوعی مانند آسه سولفام پتاسیم ترکیب می کنند تا طعمی شبیه به شکر ایجاد کند. این ترکیب برای غذاهایی که به پخت طولانی مدت نیازمندند چندان مناسب نیست، زیرا در اثر حرارت شیرینی خود را از دست می دهد. به همین دلیل سوکرالوز محصولی است که رقیب آن به حساب می آید؛ این ترکیب بر خلاف آسپارتام پس از حرارت شیرینی خود را حفظ می کند و تقریبا دو برابر این ماده ماندگاری دارد.

کاربردهای آسپارتام:

این ماده به عنوان یک افزودنی غذایی در بسیاری از نوشیدنی های میوه ای، نوشابه های رژیمی، آب های طعم دار، دسرها، آدامس ها، محصولات لبنی، دسرها، بستنی، سس و شربت ها یافت می شود.

البته از این ماده در برخی از داروها و ویتامین های جویدنی به عنوان طعم دهنده نیز استفاده می کنند.

تجزیه:

آسپارتام در شرایط محیطی خاص مانند دما یا pH بالا و محیط های شدید قلیایی به اسید آمینه های تشکیل دهنده خود (اسید آسپارتیک و فنیل آلانین) تجزیه می شود و متانول تولید می کند که به سرعت به فرمالدئید تبدیل و سپس به اسید فرمیک اکسید می شود.

البته حضور متانول نگرانی چندانی را در پی ندارد، زیرا بسیاری از آب میوه ها و نوشیدنی های تخمیری حاوی این ماده هستند. بیشتر نوشابه ها دارای pH بین 3 تا 5 هستند، به همین دلیل این ترکیب در آنها پایداری مناسبی دارد. این ماده در بدن به سرعت توسط روده کوچک تجزیه می شود و حتی در صورت مصرف دوزهای بالای آن به دلیل سرعت تجزیه بالا در خون پیدا نمی شود.

مقدار مصرف مجاز:

مقدار مصرف مجاز آسپارتام و سایر افزودنی های غذایی توسط سازمان غذا و دارو تعیین می شود، که مقدار مجاز این ترکیب 40 الی 50 میلی گرم بر وزن بدن بر حسب کیلوگرم است. برای مثال فردی با وزن 60 کیلوگرم مجاز به مصرف 8 الی 9 میلی گرم از این ماده در روز است؛ که برابر با 330 میلی لیتر نوشابه رژیمی حاوی این ترکیب در روز است.

آسپارتام و دیابت:

این ترکیب برای افراد مبتلا به دیابت نیز مناسب است. زیرا طبق تحقیقات سطح گلوکز خون را افزایش نمی دهد؛ پس برای مدیریت دیابت و کنترل بهتر قند خون نیز مناسب است.

آسپارتام و سرطان:

بر طبق تحقیقات انجام شده، هیچ ارتباطی بین این ماده و سرطان وجود ندارد و ترکیبی بی خطر به حساب می آید.

فواید:

این شیرین کننده کم کالری که برای چندین دهه جایگزین قندها بوده فواید بسیاری دارد. به دلیل کالری پایین، برای کاهش وزن مناسب است. باعث افزایش سطح گلوکز در خون نمی شود، از این رو برای کنترل دیابت و قند خون مناسب است.

همچنین به عنوان یک شیرین کننده مصنوعی خطر پوسیدگی دندان ها را نیز کاهش می دهد. طعم این ترکیب بسیار به شکر نزدیک است از این رو آن را در بسیاری از ترکیبات به کار می برند.

مضرات:

بر طبق مطالعات انجام شده این ماده می توان خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی و عروقی را افزایش دهد. همچنین می تواند خطر قاعدگی زودرس را برای دختران در سنین 9 الی 10 سال به همراه داشته باشد.

جمع بندی:

آسپارتام یک شیرین کننده مصنوعی است که در هر گرم از آن تنها 4 کالری انرژی وجود دارد. اما حدودا 200 برابر از شکر شیرین تر است. به دلیل کالری پایین برای کاهش وزن و به دلیل عدم افزایش سطح گلوکز در خون برای دیابت مفید است. از این ماده به عنوان افزودنی غذایی و طعم دهنده در صنایع غذایی و دارویی استفاده می کنند.

کالری آسپارتام چقدر است؟

آسپارتام حاوی 4 کالری در هر گرم است دقیقا مانند شکر، با این تفاوت که آسپارتام 200 برابر از شکر شیرین تر است و برای شیرین کردن محصولات تنها به مقدار بسیاری کمی از آن احتیاج داریم.

فرمول آسپارتام چیست؟

این ماده دارای فرمول C14H18N2O5 است.

آیا آسپارتام چاق کننده است؟

این ماده یکی از ترکیبات جایگزین شکر و مورد استفاده در محصولات رژیمی است. اما بر طبق تحقیقات اخیر دانشمندان مدارکی را دال بر اینکه مصرف منظم این ماده باعث افزایش وزن می شود، ارائه دادند.

تفاوت آسپارتام و پتاسیم آسه سولفام چیست؟

تفاوت اصلی بین این دو در این است که آسپارتام تحت دما و PH بالا، پایدار نیست و برای پخت غذاها و نان ها ترکیب مناسبی به حساب نمی آید. اما آسه سولفام در دما بالا و محیط های اسیدی و بازی پایدار است از این رو ترکیبی مناسب به حساب می آید.